Sağlıklı Beslenme

Okul Çağındaki Çocuklar için Sağlıklı Beslenme Önerileri

Okul döneminde öğrencilerin okul başarısı yanında, büyüme ve gelişmeleri ile sağlıklı beslenmeleri de çok önemli bir husustur. Okul çağı döneminde, öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarına ve ileri yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek olmak gerekir. Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur. Aileler çocuklarının yalnızca okul başarılarıyla değil, onların büyüme ve gelişmelerini izleme ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmeleriyle de yakından ilgilenmeli ve kendi beslenme alışkanlıkları ile örnek olmalıdırlar. Kimi zaman hareketsiz ve spordan uzak bir yaşam tarzına bağlı olarak şişmanlığın sıkça gözlenmeye başlaması, kimi zaman da medyanın hatalı yönlendirmesi ile daha zayıf görünmek için yapılan hatalı diyetler, kazanılan yanlış beslenme alışkanlıkları, kahvaltı yapmadan okula gitme, halen büyüme çağında olan bu dönemdeki çocuklarımızın sağlığını olumsuz etkilemektedir. 

Okul çağı çocuklarının enerji ve besin öğeleri alımındaki yetersizlik, büyüme-gelişmelerini ve okul başarılarını olumsuz yönde etkilemektedir. Dengesiz beslenme ve yetersiz fiziksel aktivitede bunlara eklendiğinde obezite, kalp damar hastalıkları, kanser ve diyabet gibi birçok kronik hastalığa zemin hazırlamaktadır. Yapılan araştırmalar fast-food, cips, şekerli yiyecek ve içeceklerin tüketiminin hızla artması ve buna televizyon ve bilgisayar başında geçirilen hareketsiz saatlerin eklenmesi ile şişmanlığın okul çağı çocuklarımız için önemli bir sorun haline gelmeye başladığını göstermiştir. Bu dönemde kazanılan beslenme alışkanlıklarının yetişkin döneme yansıyacağı unutulmamalı, çocuklarımızın beslenme durumları değerlendirilerek yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Çocuklarımızın daha sağlıklı, üretken ve başarılı olmalarında sağlıklı beslenmeleri kadar hareketli yaşam tarzının da çok önemli olduğu unutulmamalıdır.

Çocuğun bu dönemde düzenli olarak yaptığı spor etkinlikleri, sağlıklı fizik yapının gelişmesini sağlarken ileri dönemde, sağlıklı beslenme ile birlikte birçok kronik hastalığın oluşma riskini de azaltmaktadır. Sağlıklı yaşam tarzının benimsenmesinde, yeterli

dengeli beslenme ile fiziksel aktivite bir bütün olarak düşünülmeli ve gerektiğinde doğru beslenme

önerileri için konusunda uzman bir sağlık personeline danışılmalıdır. Günümüzde çocuklar okula gittikleri zaman özellikle öğle yemeklerinde çoğunlukla hamburger, cips, tost gibi şişmanlatıcı ve kalorisi yüksek yemeklerle öğünlerini geçirip hızla şişmanlıyorlar. Bazı okulların özellikle ilköğretim kısımlarında kantin ya da yemekhanelerinde normal yemekler çıksa da çocukların ilgilisi daha çok hamburger tipi hazır gıda ürünlerine gidiyor. Yemekhanede çıkan yemeklerden ise pilav, makarna gibi kalorisi yüksek yemekleri yerken çocukların büyük çoğunluğu çorba ve sebze yemeklerini ağzına bile almıyor. Aslında bize has olan ve son derece sağlıklı olan Türk yemeklerinin tüketimi giderek azalıyor. Çünkü bizim besleyici yemeklerimizi yapması hazır yemeklere göre biraz zaman almakta ve çoğunlukla karı-koca çalışan ailelerde eve gelince yemek yapma ve sonrasında ise bulaşıklarla uğraşmak eşlere zor gelmektedir. O zaman da çareyi restorana gidip pide yemekte, eve pizza sipariş etmekte ya da kızarmış tavuk gibi hazır tüketim ürünlerini tercih etmekte buluyorlar.

Çocuklar ise gündüz hamburger, akşam ise pizza yemekten ve hareketsiz bir yaşamdan dolayı

kilo almaya başlıyorlar. Öğrencilere temel beslenme bilgilerinin verilmesi, öğrenilen bilgilerin davranışa dönüştürülmesi, yanlış beslenme alışkanlıklarına zamanında müdahale edilmesi ve beslenme davranışları ile örnek olma konusunda, velilerin yanı sıra, öğretmenlere de önemli sorumluluklar düşmektedir.

Öğretmenlere Tavsiyeler,

1. Öğrenciler ile birlikte yeterli ve dengeli beslenme konusunda çeşitli etkinlikler (bilgi yarışması, sınıf gazetesi, beslenme köşesi vb.) düzenlemeli ve bu konunun öğrenciler arasında tartışılmasına zemin hazırlamalıdırlar.

2. Öğrencilerin kahvaltı yapıp, yapmadıklarını sorgulamalı ve dışarıda açıkta satılan yiyecekleri

tüketmemeleri konusunda sık sık uyarıda bulunmalıdırlar.

3. Gazlı ve diğer hazır içecekler yerine süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyunun tercih edilmesi

konusunda çocukları uyarmalı ve bu konuda veliler ile işbirliği yapmalıdırlar.

4. Öğrencilerin boy ve ağırlık artışlarını takip etmeli ve değerlendirmelidirler. Çocukların zihinsel, fiziksel ve duygusal gelişimlerine olumlu katkıda bulunmak için çocuklara yönelik sağlıklı yaşam ve beslenme önerileri aşağıda belirtilmiştir.

* Tüm besinler büyüme ve gelişme için farklı besin öğelerine sahiptir. Sağlık için iyi olan tek bir besin yoktur. Öğrencilerin tüm besinlerden faydalanmaları sağlanmalıdır.

* Çocuğun sevmediği besinler mutlaka olacaktır. Ancak onun sevebileceği şekillerde sunup besinle tanışması, sevmesi sağlanabilir.

* Yemeğin görünümü kokusu ve sunumu çocuk için seçici bir özelliktir. Hiç sevmediği gıdaları bazen sevdiklerinin arasına karıştırıp güzel bir sunumla yedirebilirsiniz.

* Zorlamadan sakin ve rahat bir ortamda yemek yemelerine ayrı bir özen gösterilmelidir. Çocuk oluşabilecek sıkıntılardan daha çok etkilenir ve iştahta azalma ile sonuçlanabilir.

* Her yaş grubunun besin ihtiyacı farklıdır, 6 – 12 yaş grubu çocuklar yılda ortalama 5 cm kadar uzar, 2,5 - 3 kg kadar kilo alırlar. Büyüme için gerekli olan ihtiyacı mutlaka göz önünde bulundurmak gereklidir. Fazlası çağımızın sorunu şişmanlığa yol açabilir. Israra gerek yoktur.

* Çocukların iştahı ve besin tercihleri günden güne değişebilir. Az yeme, bir dönem bir besin

grubuna takılma, bazı besinleri reddetme damak tatlarını test ettiğinin bir işaretidir.

* Çocuklar tüm alışkanlıkları olduğu gibi beslenme alışkanlıklarını da çevresini izleyerek, taklit ederek şekillendirir. Dolayısıyla çocuğunuzun sağlıklı beslenmesini istiyorsanız önce siz sağlıklı beslenmeye başlamalısınız.

* Çocukların sağlıklı beslenmesi için dört besin grubunda bulunan çeşitli besinlerden yeterli miktarlarda ve dengeli bir şekilde tüketmeleri gerekmektedir. Süt grubunda yer alan süt, yoğurt, et grubunda yer alan et, tavuk, yumurta, kuru baklagiller, sebze ve meyve grubu ve tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. besinlerin her öğünde yeterli miktarlarda tüketilmesi önerilmektedir.

* Çocukların özellikle kemik ve diş gelişimi için günde 2-3 su bardağı kadar süt veya yoğurt ve beyaz peynir tüketmeleri önemlidir. Ayrıca, hastalıklara karşı daha dirençli olmaları, göz, cilt ve sindirim sistemlerinin sağlıklı olması için her gün taze sebze veya meyve tüketmeleri önerilmektedir.

* Öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına

özen gösterilmelidir. Peynir, haşlanmış yumurta, taze meyve veya meyve suları, birkaç dilim ekmek, 1 bardak süt, poğaça çocuklar için yeterli ve dengeli bir kahvaltı örneğidir.

* Yemek zamanlarını aynı saatlerde olmasına özen gösterilmelidir.

* Çocukların yemek tabaklarının ayrı olmasına özen gösterilmelidir. Bu hem çocuğun özgüvenini

sağlar, hem de ne kadar yediğini kontrol edebilmede aileye yardımcı olur.

* Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ara ve ana öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır.

* Günlük tüketilecek besinlerin 3 ana, 2 ara öğünde alınması en uygun olanıdır. Ara öğünlerde ceviz, fındık, badem gibi sağlıklı atıştırmalıkları tercih edin.

* Zihinsel gelişimi olumlu etkileyen omega-3’lerden zengin balığı haftada 2-3 kez tüketin.

* Çocukların sıvı alımını da takip etmek gerekir.

* Günlük 8-10 su bardağı su tüketmeye özen gösterin..

* Mayonez, krema gibi yağlı besinleri tüketmeyin.

* Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips vb. yağlı ve tuzlu besinler veya gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, sütlü tatlılar, ekmek arası peynir, taze sıkılmış meyve suları ve kuru meyvelerin tüketiminin tercih edilmesi çocukların sağlıklı beslenmeleri açısından daha yararlıdır.

* Açıkta satılan besinler, yeterince güvenilir ve temiz değildir. Ayrıca, uygun koşullarda muhafaza

edilmedikleri için çabuk bozulma riski taşırlar. Bu nedenle, açıkta satılan besinlerin kesinlikle satın alınmaması gerekmektedir.